Wat is Bewuste Bouwers?

Inspiratie

De Bewuste Bouwers: wat is het en hoe word je het?

Frédérique Blaauw
12 november 2021

Thema’s als Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), duurzaamheid en omgevingsmanagement worden steeds belangrijker bij bouw- en infraprojecten. Om aannemers een handje te helpen, is daar het platform Bewuste Bouwers. Bewuste Bouwers is een onafhankelijke stichting waarvoor een aannemer zich kan aanmelden. Het platform heeft, op basis van belangrijke thema’s en ontwikkelingen, vijf pijlers (Omgeving, Veilig, Vakmensen, Milieu en Verzorgd) geformuleerd. Deze vijf pijlers vormen een gedragscode met een focus op bewustwording en communicatie. Het doel van de Bewuste Bouwers is het professionaliseren van de bouwsector op het gebied van de bouwplaats en haar directe omgeving.

Hoe werkt het?

Om in te spelen op die belangrijke thema’s en om bewustwording te creëren, biedt Bewuste Bouwers aannemers een handboek gebaseerd op de vijf pijlers. Iedere pijler heeft een zogeheten ‘normenkaart’. Die normenkaart dient als handvat en geeft een duwtje in de goede richting, maar ieder project en iedere omgeving is natuurlijk anders. Je bepaalt dus zelf als aannemer welk maatwerk er nodig is, waarbij de normenkaart je richting geeft. In de normenkaart is er onderscheid gemaakt in standaard normen en ‘boven de norm’. De standaard normen zijn de minimale normen waaraan je dient te voldoen, terwijl de normen onder ‘boven de norm’ je de kans geven om nog een stapje verder te gaan. Op die manier kan een aannemer zich dus ook onderscheiden door boven de norm te werken.

Door een aanmelding bij de Bewuste Bouwers krijgt de aannemer direct een certificaat. Bewuste Bouwers toetst vervolgens of een aannemer zich ook daadwerkelijk aan die gedragscode houdt. Zo niet, dan wordt het certificaat ontnomen. De toetsing bestaat uit drie onderdelen: feedback van omwonenden of voorbijgangers via verbeterdebouw.nl, mysteriebezoeken en audits.

Pijler 1: omgeving

Hoe kunnen we de bouwhinder beperken, hoe houden we rekening met de flora en fauna in de omgeving en met welke mensen hebben wij in deze wijk te maken? Dit is maar een klein deel van de omgevingsfactoren waaraan een aannemer en/of omgevingsmanager moet denken tijdens een project. Om een bewuste bouwer te zijn én blijven, dien je bewust om te gaan met de omgeving waarin je werkt.

Of je nou gaat werken in een woonwijk, op het platteland of op een druk bedrijventerrein, je probeert altijd de hinder voor de omgeving tot een minimum beperken. Waarschijnlijk heb je zelf wel eens ervaren hoe vervelend het is wanneer straten zijn opgebroken zonder goede bebording; het voetpad wekenlang openligt; of je de auto na werk niet dicht bij huis kan parkeren. Als aannemer probeer je deze ongewenste situaties zo veel mogelijk te voorkomen. Bewuste Bouwers heeft normen op gebied van ‘omgeving’ opgesteld. Hierbij schenken zij aandacht aan maatregelen, bewustwording en communicatie. Wij nemen je mee in deze normen en geven je voorbeelden hoe je deze normen in de praktijk kan inzetten op gebied van omgevingsmanagement. Zo beperk je als Bewuste Bouwer de hinder voor de omgeving.

Omgeving ontlasten met maatregelen en communicatie op maat

Je wilt zowel voor mens als flora en fauna de hinder beperken. Om dit te realiseren kun je onderstaande maatregelen toepassen.

Aandacht voor die omgeving in het bijzonder: Leer je omgeving kennen. Iedere omgeving is anders en vraagt daarom om omgevingsspecifieke maatregelen. Doe een locatiebezoek, een omgevingsscan en spreek mensen aan. Op die manier weet je wat er speelt en wat de omgeving daadwerkelijk nodig heeft. Heb oog voor wat er daadwerkelijk speelt in die specifieke omgeving.
BLVC-plan opstellen: BLVC staat voor Bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie. Op basis van deze vier onderwerpen stel je een BLVC-plan op. In dit plan werk je alle maatregelen op gebied van eerdergenoemde vier onderwerpen uit. Denk hierbij aan goede verlichting op en rondom de bouwplaats, verkeersmaatregelen en de inzet van de juiste communicatiemiddelen. Aan de hand van de omgevingsscan ben je in staat op omgevingsspecifieke maatregelen op te stellen.
Proactieve communicatie: Een Bewuste Bouwer communiceert altijd proactief over het project, eventuele hinder en de voortgang van het project. Niets is vervelender dan ’s ochtends onverwachts moeten omrijden of tijdens een thuiswerkdag geluidsoverlast te ervaren door onaangekondigde werkzaamheden in de straat. Alle werkzaamheden, eventuele omleidingen, maar ook de voortgang communiceer je vroegtijdig en proactief met de omgeving via verschillende kanalen. Afhankelijk van de omgeving gebruik je bijvoorbeeld een projectenpagina, omgevingsapp of wekelijks inloopuurtje. Zo is iedere stakeholder in de omgeving altijd op de hoogte.
Een aanspreekpunt: Mensen willen graag hun vragen, klachten en/of tips kwijt kunnen. Zorg daarom dat je altijd een aanspraakpunt hebt. Dit kan een persoon zijn, zoals een omgevingsmanager of uitvoerder op locatie, maar ook bijvoorbeeld een omgevingsapp. Via de omgevingsapp kunnen mensen direct contact opnemen met de beheerder van de app en daarmee ook op afstand hun vraag, klacht of tip kwijt.

Profilering als Bewuste Bouwer

Een échte Bewuste Bouwer is zich bewust van de omgeving waarin hij of zij werkt en straalt dit ook uit. Maak kenbaar dat je oog hebt voor de omgeving en profileer je ook daadwerkelijk als Bewuste Bouwer. Wees zichtbaar, toegankelijk en transparant. Zo laat je de omgeving zien dat je ook met je beste beentje voor bij hun in de omgeving aan het werk gaat!

Pijler 2: veiligheid

Veiligheid staat altijd op nummer één. Bouw- en infraprojecten zijn er niet zonder de enige (veiligheids-)risico’s. Zowel op de bouwplaats zelf, als in de omgeving. In- en uitrijdend bouwverkeer, zware materialen en valgevaar door losliggende loopplaten of gladde rijplaten. Een belangrijke pijler dus. Is de omgeving rondom de bouwplaats veilig voor de omgeving, dragen medewerkers actief bij aan de veiligheid op en rondom de bouwplaats en vinden er risicoanalyses plaats om de veiligheid te blijven borgen? Als je voldoet aan de normen volgens de normenkaart van Bewuste Bouwers, dan mag jij jezelf een bewuste bouwer noemen.

Veiligheid op de bouwplaats

Allereerst, veiligheid op de bouwplaats. Op een bouwplaats gebeurt heel veel. Er zijn mensen aan het werk, er worden materialen geleverd, en komen zo nu en dan bezoekers om te kijken hoe het gaat en er vinden bijvoorbeeld overleggen (bouwvergadering) plaats.

Er vinden dus veel bewegingen plaats en er zijn veel mensen aanwezig, met of zonder kennis van de mogelijke risico’s op een bouwplaats. Er zijn een aantal maatregelen die je kunt treffen om de veiligheid van al deze mensen op de bouwplaats te borgen:

Veiligheidsplan(nen): Stel voor start uitvoering altijd veiligheidsplannen op, zoals een noodplan en/of calamiteitenplan. Maak deze plannen kenbaar bij de werknemers en organiseer indien nodig een toolbox of oefendag.
TRA/LMRA: Voer een Taak-Risico-Analyse uit en laat werknemers net voor start van de werkzaamheden altijd een Laatste-Minuut-Risico-Analyse doen. Zo breng je voor start van de werkzaamheden mogelijke risico’s in beeld en bepaal je vooraf beheersmaatregelen om het risico te voorkomen of te beperken.
Toegangscontrole: voer altijd een toegangscontrole in bij de ingang van de bouwplaats. Zo komen alleen de juiste mensen op de bouwplaats, zoals werknemers, leveranciers en genodigde. Zij weten welke regels er gelden, welke risico’s er zijn of kunnen zo onder begeleiding de bouwplaats op. Je kan dit doen door bijvoorbeeld een inschrijfsysteem te hanteren voor iedereen de bouwplaats betreedt.
PBM’s: Zorg voor voldoende en de juiste Persoonlijke BeschermingsMiddelen (PBM’s) voor zowel werknemers als voor gasten. Dit kan bestaan uit: gehoorbescherming, handbescherming, valbeveiliging, enzovoorts.
Verantwoordelijkheid werknemers: creëer een open en veilige werkplaats waar werknemers hun eigen verantwoordelijkheid nemen en ook anderen durven aan te spreken wanneer zij onveilige situaties voorzien.

Veiligheid rondom de bouwplaats

Naast de veiligheid op de bouwplaats zelf dien je de veiligheid rondom een bouwplaats te borgen. Afhankelijk van waar het project plaatsvindt, bevinden zich verschillende stakeholders in de omgeving. Je stemt de veiligheidsmaatregelen (deels) af op die stakeholders. Voor het bepalen van je maatregelen voer je eerst een stakeholdersanalyse uit om uit te zoeken wie zich in de omgeving bevindt en hoe hun (verkeers-)bewegingen eruitzien.

Stakeholdersanalyse

Om veiligheid te borgen op en rondom de bouwplaats hoor je te weten welke stakeholders zich allemaal in de omgeving bevinden. Je doet een stakeholdersanalyse. Dit doe je aan de hand van deskresearch en een locatiebezoek. Je kijkt bijvoorbeeld op Google Maps welke bedrijven zich in de buurt bevinden, of er veel huizen staan, of er scholen in de buurt staan en of er bijvoorbeeld speeltuinen of skateparken aanwezig zijn. Aan de hand van die analyse ga je de omgeving in. Tijdens het locatiebezoek observeer je welke stakeholders je ziet. Je spreekt mensen aan en stelt vragen over de omgeving. Een bewoner kan vaak meer vertellen dan je zelf kan zien. Misschien is er een bepaald oversteekpunt waar vaak ongelukken gebeuren of wordt het parkeerterrein van de lokale supermarkt dicht bij de bouwplaats ’s avonds gebruikt als hangjongerenplek. Je wilt de volgende vragen beantwoord hebben:

Welke personen bevinden zich in de omgeving?
Welke bedrijven, organisaties en/of instellingen bevinden zich in de omgeving?
Welke en hoeveel verkeersbewegingen vinden er plaats?
Zijn er, en zo ja waar, risicovolle locaties?

Blijkt er uit je stakeholdersanalyse dat de bouwplaats zich naast een bejaardenhuis of juist naast een basisschool bevindt? Stem je maatregelen hierop af! Wij nemen je onderstaand mee in wat praktijkvoorbeelden.

Maatregelen gericht op diverse stakeholders:

Bouwplaats naast een basisschool: kinderen zijn nieuwsgierig, rennen rond en zijn soms onvoorspelbaar. Plaats bouwhekken waar kinderen niet onderdoor of langs kunnen of organiseer een kijkmiddag op locatie en geef uitleg over de werkzaamheden nabij hun school en de mogelijke risico’s. Zo leren ze welke onveilige situaties er kunnen ontstaan wanneer zij de bouwplaats betreden.
Bouwplaats nabij een hangjongerenplek: Hangjongeren halen graag een grapje uit of vervelen zich en gaan op zoek naar reuring. Plaats zichtbare beveiligingscamera’s, sluit de bouwplaats goed af aan het einde van de dag of zet voorwerpen, zoals de bouwhekken, goed vast (zodat deze niet gestolen kunnen worden).
Bouwplaats tegenover het bejaardenhuis: Ouderen zijn soms slecht ter been of kunnen niet goed omgaan met een gewijzigde verkeerssituatie. Schenk extra aandacht aan het veilig neerleggen van rijplaten (om valgevaar te voorkomen) of zet een buurtmaatje in om hen te helpen met oversteken bij een gewijzigde verkeerssituatie.
Bouwplaats op een industrieterrein: je hebt te maken met veel vrachtverkeer. Wellicht kennen zij de omgeving nog niet bij aankomst. Zorg daarom voor een duidelijke omleidingsroute, wellicht in meerdere talen, afhankelijk van de omgeving. Informeer daarnaast alle bedrijven goed over de omleidingsroute. Zo voorkomen je eventuele onveilige situaties.

Sociale veiligheid

Naast veiligheid op gebied van ongewenste gebeurtenissen is ook sociale veiligheid belangrijk. Dit heeft te maken met het gevoel van veiligheid op en rondom de bouwplaats. ’s Avonds kan het vaak donker zijn rondom een bouwplaats en vinden mensen het niet altijd prettig wanneer er opeens mensen buiten aan het werk zijn bij hen in de buurt. Zorg dus bijvoorbeeld voor voldoende licht, beveiligingscamera’s, duidelijke afbakening van het werkgebied, of de inzet van een omgevingsapp. Door de inzet van een omgevingsapp of iets dergelijks geef je mensen de kans om direct contact opnemen met iemand of suggesties voor verbetering in te sturen. Zo hou je de omgeving ook met elkaar veilig.

Straal veiligheid uit!

Tot slot, laat ook daadwerkelijk zien dat je bezig bent met veiligheid. Laat bijvoorbeeld duidelijk zien dat er beveiligingscamera’s op de bouwplaats aanwezig zijn (kan door middel van een bouwhekbanner) of zet periodiek een enquête uit en laat de omgeving deze invullen waardoor zij kunnen aangeven hoe (on)veilig zij zich voelen en wat zij graag beter willen zien.

Pijler 3: vakmensen

Personeel maakt of breekt een bedrijf. Een bedrijf kan niet draaien zonder goed personeel. De kracht van een bedrijf zit hem met name in het aannemen én behouden van goed personeel. Geïnformeerd, gedreven en zorgvuldig personeel. Zij zijn essentieel voor een hoge mate van veiligheid, maar ook voor de bewustwording van de omgeving en de stakeholders waarmee zij te maken hebben. Medewerkers die op de bouwplaats werken, dienen over de juiste kennis te beschikken. Zij weten wat de normen van de Bewuste Bouwers zijn en zijn zich bewust van de omgeving waarin zij werken, inclusief eventuele risico’s. Ook stimuleert de organisatie medewerkers continu op het gebied van ontwikkeling. De Bewuste Bouwers hebben ook normen opgesteld voor de pijler ‘vakmensen’.

Vakmensen op de werkvloer

Op de bouw beschikken vakmensen over de juiste kennis, wat inhoudt: het kennen van de regels, aandacht voor belangrijke aspecten van dat specifieke werk, het dragen van de juiste kleding, het nakomen van afspraken en het hebben van een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Met de volgende maatregelen zet een Bewuste Bouwer alleen vakmensen in:

Iedereen op de werkvloer is op de hoogte van de geldende regels. Alleen dan zorg je dat mensen zich gedragen zoals dat hoort. Deze regels kan je door middel van verschillende communicatiemiddelen overbrengen: via een poster in de keet, een toolbox of een dagstart. De regels beschrijven hoe iemand zich dient te gedragen, eventuele risico’s en wat te doen bij ongewenst gedrag (van een ander).
Zowel werkgever als werknemer hebben aandacht voor de veiligheid, gezondheid en het welzijn van iedereen op de werkvloer. Hiermee vergroot je onder andere een duurzame inzetbaarheid van het personeel.
Iedereen draagt de juiste kleding en beschikt over de benodigde Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM’s).
Iedereen komt zijn of haar afspraken na.
Iedereen heeft een groot eigen verantwoordelijkheidsgevoel en durft daardoor ook anderen aan te spreken wanneer bepaald gedrag ongewenst is.

Leerbedrijf voor jong en oud

Een Bewuste Bouwer kijkt verder dan alleen het bestaande personeel om vakmensen binnen te halen en op te leiden. Ook door middel van stages, samenwerkingen met opleidingen of bijvoorbeeld de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (Social Return) kunnen opgeleid worden tot vakmensen. Een Bewuste Bouwer dient ook als leerbedrijf, voor zowel jong en oud.

Vakmensen als visitekaartje

Naast ervaring, kennis en gedrevenheid is een bewuste bouwer ook het visitekaartje van de bouw. Je laat zien dat je als Bewuste Bouwer handelt, houd je aan de regels en communiceer ook als Bewuste Bouwer. Wat houdt dat laatste in? Rekening houden met iedereen die zich op de bouw en in de omgeving bevindt. Is het een omgeving met veel internationale bezoekers? Biedt de communicatie-uitingen dan ook in andere talen aan. Zo sta je voor iedereen paraat.

Pijler 4: milieu

De vierde norm is het milieu. Tegenwoordig een onmisbaar onderdeel in projecten. Een bewuste Bouwer denkt niet alleen aan de mens in de omgeving, maar ook aan het milieu. Een Bewuste Bouwer werkt milieubewust en probeert de impact op het milieu tijdens het project te minimaliseren. Dit betekent het opstellen van doelen, het treffen van reductiemaatregelen en constante monitoring om die impact ook daadwerkelijk te meten.

Doelen stellen

Tijdens de voorbereiding van een project maak je allerlei plannen. Daarbij denk je ook na over hoe je het milieu zo min mogelijk gaat belasten tijdens het project. Je stelt doelen op. Deze doelen streef je na tijdens het project en ga je ook meten. Alleen dan weet je of je de doelen ook daadwerkelijk haalt of niet. Om die doelen te meten, kan je bijvoorbeeld een aantal KPI’s (Kritieke prestatie indicatoren) opstellen. Een voorbeeld: ‘In de eerste twee jaar dit contract minimaliseren wij ons energieverbruik met 15%’.

De projectdoelen deel je met alle medewerkers door middel van een toolbox, posters in de keet of een dagstart. Zo maak je deze bij iedereen kenbaar. Vervolgens monitor je tijdens het project de KPI’s aan de hand van een digitaal dashboard, enquêtes of metingen.

Reductie van energie- en watergebruik

Aan de hand van de doelen en KPI’s zet je reductiemaatregelen in op gebied van bijvoorbeeld energie- en watergebruik. Voor beide zijn verschillende maatregelen in te zetten, afhankelijk van wat het doel is. Onderstaande voorbeelden zijn een greep van de maatregelen die je in kunt zetten:

Een duurzame keet met een dak van zonnepanelen om zelf duurzaam stroom op te wekken.
Gebruik van duurzaam materieel door bijvoorbeeld de inzet van elektrische auto’s/machines en elektrisch handgereedschap of door te rijden op HVO100 of waterstof.
De inzet van spaarkranen in de keet.
Het gebruik van alternatief water, zoals regenwater, voor de toiletspoeling.
Het wassen van werkauto’s alleen bij car wash centrales die het water recyclen.
Het bedrijfsbreed communiceren van reductiemaatregelen zodat de werknemer bewust wordt van de oorzaken, gevolgen, maar ook de oplossingen.

Het afvalplan

Naast het treffen van reductiemaatregelen om energie en water te besparen, moet je ook denken aan het beperken of duurzaam verwerken van afval. Je maakt een afvalbeheersplan voor op de bouw. Hoe wordt afval verzameld, hoe ga je afval scheiden en hoe ga je afval vervolgens verwerken? In het afvalbeheersplan kunnen maatregelen staan om zo veel mogelijk plastic te voorkomen, een uitleg over de inrichting van de afvalstraat op de bouw (het scheiden van alle afvalstromen), en een toelichting over de verwerking van het afval.

Stimulatie

Om bovenstaande doelen, maatregelen en plannen te realiseren, moet je de werknemers stimuleren om ook actief bij te dragen aan die realisatie. Je stimuleert hen de doelen te behalen en ook bijvoorbeeld zelf met ideeën te komen. Daarnaast kun je door middel van samenwerkingen met duurzame leveranciers, onderaannemers of afvalverwerkers ook het verschil maken.

Pijler 5: verzorgd

Een rommelige bouwplaats en omgeving is een veelgehoorde ergernis vanuit stakeholders. Verkeersborden die niet worden opgeruimd, rondvliegend restmateriaal en achtergebleven tegels, rijplaten of gereedschap. Bewuste Bouwers ruimen iedere dag en na afronding van het project hun bouwplaats en de omgeving netjes op, zodat de ergernis uitblijft. De laatste norm is daarom: verzorgd. En dit betekent verzorgd in de breedste zin van het woord. Van een verzorgde omgeving tot aan verzorgd materieel, materiaal, een verzorgde keet en verzorgde medewerkers. Om alles op en rondom de bouwplaats ordelijk te houden kan je een aantal maatregelen treffen. Wij nemen je mee aan de hand van een aantal voorbeelden.

De omgeving rondom de bouwplaats

Allereerst, de omgeving. Je bent als aannemer altijd te gast in een nieuwe omgeving. Je wilt de omgeving waarin je te werk gaat altijd achterlaten zoals het was, of zelfs beter. Dit betekent dat je bij een veranderende verkeerssituatie geen borden laat slingeren in de omgeving, wegen netjes achterlaat zonder modder en sloopafval netjes opruimt na het slopen.

De bouwplaats

Ookal is de bouwplaats vaak alleen bedoeld voor eigen medewerkers, ook deze omgeving moet netjes zijn. Om onveilige situaties te voorkomen en om rust en orde op de bouwplaats te creëren. Dit betekent materiaal en materieel op de juiste plek plaatsen en zo nodig afdekken. Voldoende afvalbakken plaatsen zodat afval ook daadwerkelijk in de bak terechtkomt. Faciliteiten voor medewerkers onderhouden en schoonhouden, zoals de keet en de toiletten.

Medewerkers

Verzorgd werken slaat ook op de medewerkers zelf. Alle medewerkers dienen de juiste kleding te dragen, maar ook op de hoogte te zijn van de geldende regels. Organiseer een toolbox bijeenkomst over ‘ordelijk werken op de bouwplaats’ waarin je de regels en voorschriften overdraagt en hen stimuleert netjes te werken.

De dagelijkse rommelcheck

Om daadwerkelijk te borgen dat de bouwplaats en omgeving verzorgd zijn en ook achterblijven, kan je een zogeheten rommelcheck uitvoeren. De uitvoerder of een ander leidinggevende controleert aan het einde van iedere werkdag of de bouwplaats en de omgeving netjes wordt achtergelaten door zijn mensen. Zo niet, dan treft hij maatregelen om deze norm extra onder de aandacht te brengen, zoals een extra toolbox.

Bewuste Bouwers als extra borging

Ben je als aannemer aangesloten bij Bewuste Bouwers en serieus gefocust op de omgeving waarin je werkt? Maak dit kenbaar! Communiceer door middel van bouwbanners of andere communicatiemiddelen, zoals een omgevingsapp of projectenpagina, dat je bent aangesloten bij de Bewuste Bouwers. Dit laat bewoners, voorbijgangers en andere bedrijven zien dat je je bewust bent van de omgeving waarin je werkt. Hiermee creëer je extra borging.

Wij werken bewust in uw omgeving!